Griekse gebruiken en tradities op Nieuwjaarsdag

In Nederland, maar ook in in veel andere landen, is het op de eerste dag in het nieuwe jaar gebruik om familie, vrienden en kennissen een goed, gezond en gelukkig nieuw jaar te wensen. Corfu is hier geen uitzondering op. Men wenst elkaar kali chrónia (καλή χρόνια), en gezamenlijk zet men het daarna op een eten en drinken. Tot zover de overeenkomsten met Nederland.

Podariko

Denk echter niet dat met deze gesproken gelukswens er een einde is gekomen aan de nieuwjaarlijkse plichtplegingen! Stel, je bent in de winter op vakantie op Corfu, je maakt daar de jaarwisseling mee en je wordt op Nieuwjaarsdag uitgenodigd bij een Griekse familie. Dan is het een zaak van gewicht om bij het betreden van de gezinswoning de Rechtervoet als eerste over de drempel te tillen. Zet men namelijk de linker voet als eerste binnen, dan brengt dat ongeluk voor de ontvangende familie. En jij bent daar dan de oorzaak van!
Dit gebruik wordt Podariko (πόδαρικό) genoemd, afgeleid van het Griekse woord Podi (πόδι), wat voet betekent. Omdat veel Grieken niet alleen aan tradities hechten, maar ook enigzins bijgelovig zijn, is het zaak om je eerste stap naar binnen overdreven duidelijk met de rechter voet te doen. Je hoeft je rechterbeen niet helemaal achter je oor langs te halen, maar wel duidelijk zichtbaar voor alle aanwezigen dat rechts voor gaat. Je wilt tenslotte niet de schuld krijgen van elk probleem of onheil dat zich in een jaar kan voordoen in een familie.
Ik noem maar een voorbeeld: de Griekse belastingdienst besluit de boekhouding van de familie van de afgelopen 10 jaargangen nog eens aan een grondig onderzoek te onderwerpen. Dat beschouwt men terecht als ongeluk. En omdat jij dat jaar zo suf was als eerste je linker voet de drempel over te zetten, is dat misfortuin aan jou te danken!
Of Pa Spyros rijdt na een gezellig samenzijn midden in de nacht naar huis, maar krijgt op een onbegaanbaar slecht pad een lekke band met zijn pick-up truck bouwjaar 1958. Geen krik voorradig, hij heeft zijn zondagse pak aan, en het begint net te stortregenen. Ja, dan weet je wel wie daar de schuld van krijgt.
Men moet dan ook niet vreemd opkijken dat de ooit zo vriendschappelijke betrekkingen met de Corfiotische familie allengs op een lager pitje komen te staan als je in gebreke bent gebleven hun tradities te volgen.

Het aansnijden van de Vasilopita

Allereerst zij opgemerkt dat op het uitspreken van het woord Vasilopita (Βασιλόπιτα) enigzins geoefend moet worden. Ga daar dan ook niet aan beginnen na een paar alcoholische versnaperingen, want voor je het weet ben je de risée van het circus. Doe dit op een rustig moment, wanneer er niemand aanwezig is.
Hoe dan ook, het aansnijden van dit 'Brood van Vasilis' vindt plaats op 1 januari, en wel door het hoofd van de familie. De eerste delen worden opgedragen aan God, Maria, Sint Vasilis en het Huis. De overige plakken worden verdeeld onder de aanwezigen, op volgorde van leeftijd.
Dit is op zich niet zo heel bijzonder, ware het niet dat er een heel jaar van geluk in het spel is! In de Vasilopita is namelijk één munt verstopt, en degene die zijn tanden daarop stuk bijt, is verzekerd van een heel jaar van zegeningen en voorspoed. Denk hierbij aan het winnen van de toto, het vinden van de juiste huwelijkspartner, het ontslag of overlijden van die nare manager waarmee je altijd ruzie hebt, en je voetbalclub wordt landskampioen (de Champions League valt buiten het bestek van de vasilopita).
Nu zijn er gevallen bekend dat de betrouwbaarheid van de traditie soms aan slijtage onderhevig is. Ik ken een 'gelukkige' die ooit de plak met de munt kreeg geserveerd. Vervelende bijkomstigheid was dat hij daar pas achter kwam toen hij de munt al half ingeslikt had. Hij dreigde te stikken en de enige mogelijkheid om te overleven, was het toepassen van tracheotomie (τραχειοτομή), of het voorwerp helemaal in te slikken. Hij koos voor het laatste. Maar dat viel helemaal niet mee, in aanmerking genomen dat de munt qua grootte te vergelijken is met de oude Nederlandse rijksdaalder. Om nog maar te zwijgen over de problemen die zich voordeden om de geluksmunt op de natuurlijke weg weer het lichaam te doen verlaten.
Of hij de rest van het jaar nog geluk heeft ervaren weet ik niet. Wel dat hij de eerste paar maanden op een luchtkussen heeft doorgebracht.

De naamgever

De Vasilopita heeft zijn naam volgens de overlevering te danken aan Vasilis de Grote, een 4e eeuwse bisschop, die bekend stond om zijn begaandheid met de armen en minder bedeelden onder de bevolking. Hij besteedde zijn tijd voornamelijk met het helpen van de behoeftige medemens en genoot daarom een grote populariteit. Er zijn verschillende versies over het ontstaan van dit gebruik waaraan zijn naam is verbonden.
Één verklaring die de ronde doet, is dat de Goede Sint Vasilis graag zijn welstand wilde delen met de arme bevolking, maar zich hierop niet wilde beroemen. Derhalve liet hij in de anonimiteit broodjes bakken met daarin een gouden munt verstopt en liet die uitdelen onder de behoeftige burgers, zodat men in ieder geval tijdens de feestdagen geen armoede hoefde te lijden.
Een andere versie luidt dat er op een kwade dag een leger voor de poorten van de stad stond dat geen goede bedoelingen had met de bevolking. Onze Vasilis haalde de bange burgerij over hun schatten aan hem over te dragen zodat hij de legeroverste kon overhalen zijn snode plannen te laten varen. Het tekent de argumentatie van Vasisli dat de legerleider en zijn bende zich terug trokken zonder iemand een haar te krenken, noch enige vergoeding voor gemaakte reis- en verblijfkosten berekende!
Omdat het ondoenlijk leek iedere burger zijn bijdrage weer te doen bekomen, besloot Vasilis dan maar broden te bakken met daarin alle kostbaarheden van de burgers en deze uit te delen onder zijn stadgenoten. Het is tekenend voor de goede betrekkingen van deze heilige met bovennatuurlijke wezens dat alle donaties op deze manier bij de rechthebbende personen terecht kwamen. Daar kan PostNL een voorbeeld aan nemen!
Vanwege zijn betrokkenheid bij de lagere regionen van de bevolking werd Vasilis na zijn dood heilig verklaard en wordt zijn sterven nog steeds op de eerste dag van het nieuwe jaar herdacht.

De granaatappel

Mochten bovenstaande tactieken niet werken, dan is daar nog altijd de granaatappel. Deze prachtige vrucht staat niet alleen symbool voor gezondheid, maar ook voor voorspoed. Gek genoeg moet de vrucht dan voor de deur van de gezinswoning stuk gegooid worden. Wel is het zaak om tijdens deze vandalistische handeling een aantal wensen uit te spreken. Hoe zwaarder de vrucht, des te groter de nieuwe portefeuille aangeschaft moet worden om de naderende geldstromen te kunnen herbergen. Is daarbij de vrucht ook nog eens rijkelijk voorzien van pitjes dan kan je nieuwe jaar helemaal niet meer stuk.

Schrijver dezes baseert bovenstaande beweringen op informatie verstrekt door derden. Aan deze informatie kunnen geen rechten ontleend worden!